Hoʻolauleʻa ʻo CERN i 70 mau makahiki o ka huakaʻi Scientific ma Physics  

ʻEhiku mau makahiki o ka huakaʻi ʻepekema ʻo CERN i hōʻailona ʻia e nā milestones e like me "ka ʻike ʻana i nā ʻāpana kumu W boson a me Z boson kuleana no nā pūʻali nuklea nāwaliwali", ka hoʻomohala ʻana i ka mea hoʻokele waiwai ikaika loa o ka honua i kapa ʻia ʻo Large Hadron Collider (LHC) i hiki ke loaʻa iā Higgs boson a ka hōʻoia ʻana o ka māla Higgs kumu nui a me ka "hana a me ka hoʻoluʻu ʻana o ka antihydrogen no ka noiʻi antimatter". ʻO ka World Wide Web (WWW), i hāpai mua ʻia a hoʻomohala ʻia ma CERN no ka kaʻana like ʻana i ka ʻike ma waena o nā ʻepekema ʻo ia paha ka mea hou nui loa mai ka Hale o CERN i hoʻopā i ke ola o nā poʻe a puni ka honua a ua hoʻololi i ke ʻano o ko mākou noho ʻana.  

ʻO CERN (acronym no "Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire", a i ʻole European Council for Nuclear Research) e hoʻopau i ʻehiku mau makahiki o kona ola ʻana ma 29 Kepakemapa 2024 a ke hoʻolauleʻa nei i 70 mau makahiki o ka ʻike ʻepekema a me ka hana hou. ʻO nā papahana hoʻolauleʻa hoʻomanaʻo e lōʻihi i ka makahiki holoʻokoʻa.  

Ua hoʻokumu ʻia ʻo CERN ma 29th Sepatemaba 1954 akā naʻe hiki ke huli ʻia kona kumu i ka 9th Kekemapa 1949 i ka manawa i hana ʻia ai kahi noi no ka hoʻokumu ʻana i kahi keʻena ʻEulopa ma ka Hui Kūʻai ʻEulopa ma Lausanne. Ua ʻike ka hapa nui o nā kānaka ʻepekema i ka pono o kahi keʻena noiʻi physics papa honua. Ua mālama ʻia ka hālāwai mua o ka CERN Council ma 5th Mei 1952 a ua pūlima ʻia nā ʻaelike. Ua kau inoa ʻia ka ʻaha kūkā e hoʻokumu ana i ka CERN ma ka 6th Ua mālama ʻia ka ʻaha kūkā CERN ma Palika i Iune 1953 i hoʻopaʻa mālie ʻia. Ua hoʻopau ʻia ka ʻae ʻana o ka ʻaha kūkā e nā lālā hoʻokumu he 12 ma 29th ʻO Kepakemapa 1954 a ua hānau ʻia ʻo CERN.  

I loko o nā makahiki, ua ulu ʻo CERN i 23 mau lālā lālā, 10 mau lālā pili, kekahi mau mokuʻāina ʻole a me nā hui honua. I kēia lā, ʻo ia kekahi o nā hiʻohiʻona nani loa o ka hui ʻana o ka honua i ka ʻepekema. Loaʻa iā ia ma kahi o 2500 mau ʻepekema a me nā ʻenekinia ma ke ʻano he limahana limahana nāna e hoʻolālā, kūkulu a hana i nā hale noiʻi a hana i nā hoʻokolohua. Hoʻohana ʻia nā ʻikepili a me nā hopena o nā hoʻokolohua e kahi 12 200 ʻepekema o 110 nationalities, mai nā institute ma mua o 70 mau ʻāina e holomua i nā palena o ka physics particle.  

ʻO ka hale hana CERN (ka Large Hadron Collider me 27-kilomita apo o superconducting magnets) e noho ana ma ka palena ʻo Farani-Switzerland kokoke i Geneva akā ʻo ka helu nui o CERN aia ma Meyrin, Switzerland. 

ʻO ka manaʻo nui o CERN ʻo ka wehe ʻana i ka mea ke ao holoʻokoʻa hana ʻia a pehea e hana ai. Hoʻopili ʻo ia i ke ʻano kumu o nā ʻāpana i hana i nā mea āpau.  

Ma muli o kēia pahuhopu, ua hoʻomohala ʻo CERN i nā ʻenehana noiʻi nui e pili ana i ka mea hoʻokele particle ikaika loa o ka honua i kapa ʻia Nui Hadron Collider (LHC). ʻO ka LHC he 27-kilomita ke apo o ka superconducting magnets i hooluolu a hiki i ka staggering -271.3 °C  

Loaʻa o Higgs boson i ka makahiki 2012, ʻo ia paha ka hana koʻikoʻi o CERN i kēia manawa. Ua hōʻoia ka poʻe noiʻi i ke ola ʻana o kēia ʻāpana kumu ma o nā hoʻokolohua ATLAS a me CMS ma ka hale Large Hadron Collider (LHC). Ua hōʻoia kēia ʻike i ke ola ʻana o ka māla Higgs hāʻawi nui. ʻO kēia kahua kumu ua noi ʻia i ka makahiki 1964. Hoʻopiha ia i ka mea holoʻokoʻa Kekahi a hāʻawi i ka nuipaʻa i nā ʻāpana kumu a pau. ʻO nā waiwai o nā ʻāpana (e like me ka uku uila a me ka nuipa) he mau ʻōlelo e pili ana i ka pili ʻana o kā lākou māla me nā māla ʻē aʻe.   

Ua ʻike ʻia ʻo W boson a me Z boson, nā ʻāpana kumu e lawe ana i nā pūʻali nuklea nāwaliwali ma ka hale hana Super Proton Synchrotron (SPS) o CERN i ka makahiki 1983. ʻO nā pūʻali nuklea nāwaliwali, kekahi o nā ikaika kumu ma ke ʻano, mālama i ke kaulike kūpono o nā protons a me nā neutrons i loko o ka nucleus. ko lākou hoʻololi a me ka palaho beta. He kuleana koʻikoʻi nā pūʻali nāwaliwali i ka fusion nuklea a me nā hōkū mana me ka lā. 

Ua hāʻawi nui ʻo CERN i ke aʻo ʻana i ka antimatter ma o kāna mau hana hoʻokolohua antimatter. ʻO kekahi o nā kiʻekiʻe o ka noiʻi antimatter a CERN ʻo ka nānā ʻana i ka spectrum māmā o ka antimatter no ka manawa mua ma 2016 e ka hoʻokolohua ALPHA, ka hana ʻana o nā antiprotons haʻahaʻa haʻahaʻa a me ka hana ʻana o nā antiatoms e Antiproton Decelerator (AD) a me ka hoʻoluʻu ʻana o nā mana antihydrogen me ka laser. no ka manawa mua ma 2021 e ka hui pū ʻana o ALPHA. Matter-antimatter asymmetry (ʻo ia hoʻi. Ua hana ʻo Big Bang i ka nui like o ka mea a me ka antimatter, akā ʻoi aku ka mea ma luna o ka ke ao holoʻokoʻa) ʻo ia kekahi o ka paʻakikī nui loa i ka ʻepekema. 

Ua hoʻokumu ʻia a hoʻomohala ʻia ka World Wide Web (WWW) ma CERN e Tim Berners-Lee i ka makahiki 1989 no ka kaʻana like ʻana i ka ʻike ma waena o nā ʻepekema a me nā keʻena noiʻi a puni ka honua. Ua mālama ʻia ka pūnaewele mua ma ka honua ma ka kamepiula NeXT a ka mea hoʻopuka. Ua hoʻokomo ʻo CERN i ka polokalamu WWW i loko o ka waihona lehulehu i ka makahiki 1993 a ua hoʻolako ʻia i ka laikini wehe. ʻO kēia ka mea i hiki ai i ka pūnaewele ke ulu.  

ʻO ka pūnaewele kumu info.cern.ch ua hoʻihoʻi ʻia e CERN i ka makahiki 2013.  

*** 

***

Latest

Nā kiʻi kokoke loa o ka Lā    

Ua hana ʻo Parker Solar Probe (PSP) i ka hōʻiliʻili ʻikepili in-situ a...

Hoʻoholo ka nui o Centromere i ka Meiosis Unique ma Dogrose   

ʻO ka dogrose (Rosa canina), ka mea kanu rose hihiu, loaʻa ...

Solar Dynamo: Lawe 'o "Solar Orbiter" i nā ki'i mua loa o ka pole Solar

No ka hoʻomaopopo maikaʻi ʻana i ka solar dynamo, ʻo ia ...

Sukunaarchaeum mirabile: He aha ke ola kelepona?  

Ua ʻike nā mea noiʻi i kahi archaeon hou i ka pilina symbiotic...

Comet 3I/ATLAS: ʻEkolu o nā mea Interstellar i ʻike ʻia ma ka Pūnaehana Lā  

Ua ʻike ʻo ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) i kahi...

ʻO Vera Rubin: ʻO ke kiʻi hou o Andromeda (M31) i hoʻokuʻu ʻia ma ka Hoʻohanohano 

ʻO ke aʻo ʻana iā Andromeda na Vera Rubin i hoʻonui i kā mākou ʻike ...

LekaʻElele

Mai nele

Ka Hoʻonaʻauao Exoplanet: Ua like nā Honua o TRAPPIST-1 i nā Densities

Ua hōʻike ʻia kahi noiʻi hou ʻana i nā ʻehiku a pau ...

Merops orientalis: ʻAsia ʻōmaʻomaʻo-ʻai pī

He kanaka maoli ka manu ma Asia a me ʻApelika a...

Hoʻoponopono ka Magnesium Mineral i nā pae Vitamin D i loko o ko mākou kino

Ua hōʻike ʻia kahi hoʻokolohua lapaʻau hou i ka loaʻa ʻana o ka mineral magnesium ...

Nā Pūnaewele Nukelea ma Iran: Kekahi Hoʻokuʻu Radioactive Localized 

E like me ka loiloi o ke keʻena, aia kekahi mau wahi kūloko ...

ʻO ka maʻi o Parkinson: Lapaʻau ʻana ma ka hoʻokomo ʻana i ka amNA-ASO i loko o ka lolo

Hōʻike nā hoʻokolohua i nā ʻiole i ka injecting amino-bridged nucleic acid-modified...
Umesh Prasad
Umesh Prasad
Lunahooponopono, Scientific European (SCIEU)

Nā kiʻi kokoke loa o ka Lā    

Ua hana ʻo Parker Solar Probe (PSP) i ka hōʻiliʻili ʻikepili in-situ a paʻa i nā kiʻi kokoke loa o ka Lā i ka wā kokoke loa i ka perihelion i...

Hoʻoholo ka nui o Centromere i ka Meiosis Unique ma Dogrose   

ʻO ka dogrose (Rosa canina), ka mea kanu rose hihiu, he genome pentaploid me 35 chromosomes. He helu ʻokoʻa kona mau chromosomes, akā naʻe ...

Solar Dynamo: Lawe 'o "Solar Orbiter" i nā ki'i mua loa o ka pole Solar

No ka hoʻomaopopo maikaʻi ʻana i ka solar dynamo, pono e aʻo i nā pole solar, akā naʻe, ua hana ʻia nā ʻike āpau o ka Lā i kēia manawa mai ...

E haʻalele i kahi REPLY

Eʻoluʻolu e kau i kāu manaʻo!
Eʻoluʻolu e kau i kou inoa maʻaneʻi

No ka palekana, koi ʻia ka lawelawe o Google ʻo reCAPTCHA e koi ʻia ma lalo o ka Google Kulekele pilikino a Terms of E ho ohana i.

ʻAe ʻae wau i kēia mau ʻōlelo.