ʻO nā henipaviruses, Hendra virus (HeV) a me Nipah virus (NiV) ua ʻike ʻia ke kumu o nā maʻi make i loko o ke kanaka. I ka makahiki 2022, ʻo Langya henipavirus (LayV), kahi moʻolelo henipavirus i ʻike ʻia ma Kina Hikina i nā maʻi febrile me ka ʻike moʻolelo hou o ka ʻike ʻana i nā holoholona. Ma kahi noiʻi hou, hōʻike nā mea noiʻi i ka ʻike mua ʻana o nā henipavirus ʻelua mai nā puʻupaʻa o nā ʻōpeʻapeʻa e noho ana i ka māla ma kahi kokoke i nā kauhale ma ka ʻāina ʻo Yunnan o Kina. ʻO nā maʻi henipavirus ʻelua i puka hou mai he mau ʻano phylogenetically ʻokoʻa a pili pono i nā maʻi Hendra a me Nipah lethal. Hoʻoulu kēia i ka hopohopo e pili ana i ka hiki ke hoʻoheheʻe ʻia ʻoiai ʻo nā ʻōpeʻapeʻa hua (Pteropus) he mau pūʻali kūlohelohe o nā henipaviruses i lawe pinepine ʻia i nā kānaka a me nā holoholona ma o nā meaʻai i haumia i ka mimi ʻōpeʻa a i ʻole kohu.
ʻO ka maʻi maʻi Hendra (HeV) a me ka maʻi Nipah (NiV) o ka genus Henipavirus no ka ʻohana Paramyxoviridae o nā maʻi maʻi maʻi nui loa. ʻO kā lākou genome kahi RNA stranded hoʻokahi i hoʻopuni ʻia e kahi envelopp o lipid. Ua puka mai nā mea ʻelua i kēia mau lā i hala. Ua ʻike mua ʻia ka maʻi maʻi Hendra (HeV) i ka makahiki 1994-95 ma o kahi maʻi maʻi ma Hendra suburb ma Brisbane, Australia i ka wā i loaʻa ai ka nui o nā lio a me kā lākou mau mea hoʻomaʻamaʻa i ka maʻi a ua make i ka maʻi māmā me nā kūlana koko. Ua ʻike mua ʻia ka maʻi maʻi Nipah (NiV) i kekahi mau makahiki ma hope mai i ka makahiki 1998 ma Nipah, Malaysia ma hope o ka laha ʻana. Mai ia manawa, ua nui nā hihia o NiV a puni ka honua ma nā ʻāina like ʻole ma Malaysia, Bangladesh, a me India. Hoʻopili pinepine ʻia kēia mau maʻi ʻino me ka nui o ka make ma waena o nā kānaka a me nā holoholona. ʻO nā ʻōpeʻa hua (Pteropus species) ko lākou mau waihona holoholona maoli. Loaʻa ka hoʻouna ʻana mai nā ʻōpeʻapeʻa ma o ke kohu, ka mimi, a me ka excreta i ke kanaka. ʻO ka puaʻa ka mea hoʻokipa waena no Nipah a ʻo nā lio ka pūʻali waena no HeV a me NiV.
I loko o ke kanaka, loaʻa nā maʻi HeV i nā hōʻailona like me ka maʻi influenza ma mua o ka piʻi ʻana i ka encephalitis fatal aʻo nā maʻi NiV e hōʻike pinepine ʻia e like me nā maʻi neurological a me ka encephalitis acute, a i kekahi mau hihia, ka maʻi hanu. Loaʻa ka hoʻoili ʻana i ke kanaka i ke kanaka i ka wā hope o ka maʻi.
ʻO nā maʻi henipaviruses ka wikiwiki e puka mai ana nā maʻi zoonotic. I ka mahina o Iune 2022, ua ʻike ʻia ka maʻi virus Angavokely (AngV) i nā laʻana mimi mai nā ʻōpeʻa hua ʻāhiu, Madagascar. Ma hope mai, ua ʻike ʻia ʻo Langya henipavirus (LayV) mai ka ʻāʻī ʻāʻī o nā mea maʻi febrile i ka wā o ka mākaʻikaʻi sentinel ma Kina ʻAukake 2022.
Ma kahi noiʻi i paʻi ʻia ma ka lā 24 Iune 2025, ua ʻike ka poʻe noiʻi i ʻelua mau henipavirus hou, pili i ka ʻōpeʻa a pili kokoke i ka hoʻololi ʻana me ka maʻi Hendra lethal (HeV) a me Nipah virus (NiV). No ka mea ʻo nā ʻōpeʻapeʻa nā waihona kūlohelohe o ka nui o nā pathogens a hiki i nā puʻupaʻa ke hoʻopaʻa i ka nui o nā pathogens, ʻaʻole i like me ka hapa nui o nā noiʻi mua i kālele ʻia i nā fecal samples, ua hoʻopaʻa ʻia nā hōʻailona kidney no nā maʻi, bacteria a me nā microorganisms ʻē aʻe. Ua hōʻiliʻili ʻia ka ʻiʻo ʻiʻo i aʻo ʻia mai nā ʻōpeʻa 142 o nā ʻano ʻōpeʻa ʻumi mai nā wahi ʻelima ma ka ʻāina ʻo Yunnan ma Kina. ʻO ka hoʻokolokolo ʻana i ka maʻi maʻi holoʻokoʻa o ka puʻupaʻa ʻōpeʻa i hōʻike ʻia i ka loaʻa ʻana o kekahi mau microorganism i komo pū me 20 mau maʻi maʻi hou. ʻElua o nā maʻi maʻi hou no ka henipaviruses genus a ua pili pili i nā maʻi make Hendra a me Nipah. No nā ʻōpeʻapeʻa e noho ana ma kahi māla waina ma kahi kokoke i nā kauhale. Hoʻoulu kēia i ka hopohopo e pili ana i ka hiki ke hoʻoheheʻe ʻia ʻoiai ʻo nā ʻōpeʻapeʻa hua (Pteropus) he mau pūʻali kūlohelohe o nā henipaviruses i lawe pinepine ʻia i nā kānaka a me nā holoholona ma o nā meaʻai i haumia i ka mimi ʻōpeʻa a i ʻole kohu.
***
E hoʻomaopopo ':
- Kuang G., et al 2025. Hōʻike ka loiloi infectome o nā puʻupaʻa ʻōpeʻa mai ka ʻāina ʻo Yunnan, Kina, i nā henipavirus hou e pili ana i nā maʻi Hendra a me Nipah a me nā microbes bacterial a me eukaryotic. PLOS Pathogen. Hoʻopuka ʻia: 24 Iune 2025. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.ppat.1013235
***
Nā pāhana pili:
- ʻO ka Novel Langya virus (LayV) i ʻike ʻia ma Kina (10 Aukake 2022)
***